„Prawo dziecka – prawo przedszkolaka- dziecko jako istota społeczna”

 

         Kiedy rodzi się dziecko, my dorośli jesteśmy zobowiązani stworzyć mu najlepsze warunki do wszechstronnego rozwoju w poszanowaniu jego godności. Obowiązek ten nakłada na nas uchwalona 20 listopada 1989 r przez ONZ i ratyfikowana przez Polskę w 1991 r Konwencja o Prawach Dziecka. Jest to międzynarodowa umowa, katalog praw cywilnych, socjalnych, kulturalnych i politycznych, przyznawanych dzieciom. Tak więc:

Konwencja Praw Dziecka, będąc międzynarodowym dokumentem prawnym, precyzuje prawa dziecka, przysługujące mu jako człowiekowi oraz dodatkowe uprawnienia, wynikające ze specyficznych dziecięcych potrzeb.

Dzieckiem Konwencja określa osoby poniżej 18 roku życia- wszystkie bez wyjątku. Do zadań państwa (poza realizacją) należy: promocja praw zawartych w Konwencji, respektowanie obowiązków rodziny w zaspokajaniu potrzeb rozwojowych dziecka, a także zapewnienie opieki zastępczej w przypadku określonych zaniedbań.

         Na mocy Konwencji dziecko ma niepodważalne prawo do życia, nazwiska, narodowości, do życia w rodzinie, do kontaktów z obojgiem rodziców w przypadku separacji, do wyrażania swoich poglądów, uzyskiwania informacji, do wolności spotkań, zrzeszania się, do wolności myśli, wyznania, do prywatności domu, korespondencji. Dziecko ma również prawo do nauki, rozwoju, wypoczynku i czasu wolnego.

         Konwencja obliguje państwo do respektowania woli rodziców w wyborze religii, zwyczajów, do ochrony dziecka przed fizycznym lub psychicznym znęcaniem się nad nim, wykorzystywaniem, czy innymi formami złego traktowania.

Zgodnie z Konwencją dziecko jest podmiotem praw i wolności, a nie przedmiotem praw innych osób.

         Prawa zawarte w Konwencji mogą być zebrane w trzech kategoriach:

- zapewnienia- prawo do posiadania, otrzymania lub dostępu do pewnych dóbr i świadczeń np. imienia, obywatelstwa, opieki zdrowotnej, edukacji, odpoczynku, zabawy, prawo do opieki nad sierotami i osobami niepełnosprawnymi.

- ochrony- prawo do ochrony przed szkodliwymi działaniami i praktykami np. separacji od rodziców, zaangażowania w działania wojenne, handlowego i seksualnego wykorzystywania, fizycznej i psychicznej przemocy wobec dziecka.

- uczestnictwa- prawo dziecka do bycia wysłuchanym przy podejmowaniu decyzji dotyczących jego życia. Wraz z rozwojem umiejętności dziecko powinno mieć rosnące możliwości brania udziału w życiu społecznym np. wolność słowa i opinii, kultury, religii i języka.

         Edukacja w zakresie praw dziecka jest nauką o prawach dziecka, ale przede wszystkim nauką na rzecz praw dziecka. Oznacza to, że w przedszkolu wyposażając dzieci w odpowiednie umiejętności, wiedzę oraz postawy uświadamiamy im, jak ważne są prawa dziecka, dlaczego powinny być przestrzegane i chronione.

Zajęcia dotyczące praw dziecka powinny wyposażać je w takie umiejętności jak:  słuchanie innych, współpraca, przestrzeganie zasad dobrej komunikacji, próby rozwiązywania problemów moralnych.

Umiejętności te pomogą dzieciom m.in. w :

- analizowaniu otaczającego je świata,

- zrozumieniu, że prawa człowieka są sposobem na poprawę ich życia oraz życia innych ludzi,

- podejmowaniu działań na rzecz ochrony praw człowieka w przyszłości.

 

         Praktyczny trening w zakresie znajomości własnych praw i praw innych przenika wszystkie społeczne doświadczenia przedszkolne dzieci kształtując ich postawy. Świadomość wagi praw innych wyrabia w dzieciach przeświadczenie, że współpraca jest lepsza niż konflikt, że każdy powinien być odpowiedzialny za swoje czyny, że możemy ulepszać świat, jeżeli będziemy próbować. Także postawy wspomagają kształtowanie moralności u dzieci i przygotowują je do aktywnego udziału w życiu społecznym.

Skuteczna edukacja w zakresie praw dziecka może odbywać się wyłącznie metodami aktywizującymi zwanymi również interaktywnymi, a najlepiej można je zrozumieć poprzez doświadczanie ich w życiu codziennym. Każdy w przedszkolu dostarcza dziecku przeżyć, które pomogą mu zrozumieć takie pojęcia jak: tolerancja, sprawiedliwość, uczciwość, prawda.

         Faktycznie postrzeganie praw człowieka przenika również interpersonalne relacje między nauczycielem a dzieckiem, między nauczycielem a rodzicami, między nauczycielem a dyrektorem, pamiętajmy, że bacznym obserwatorem tych relacji jest również małe dziecko.

Nie sposób przecenić także znaczenia taktyki rozwiązywania przez nauczyciela konfliktów w grupie dzieci.

Realizując zasadę, ze nie ma odpowiedzialności bez możliwości współdecydowania- pozwólmy dzieciom współtworzyć model rozwiązywania trudnych sytuacji w grupie.

Metody pracy ułatwiające realizację problematyki praw dziecka w przedszkolu.

·        Normy grupowe.

Jest to rodzaj umowy społecznej określającej zasady funkcjonowania grupowego. Normy te mogą mieć charakter ogólny lub bardziej szczegółowy, określający również system kar za ich nieprzestrzeganie.

Spisane normy grupowe przyczyniają się do integracji grupy i umiejętności współdziałania, co jest istotną umiejętnością w normach ochrony praw dziecka w przedszkolu. Normy grupowe muszą być stale weryfikowane, aby sprawdzić czy każdy punkt jest sprawiedliwy i nadal aktualny.

·        Scenki dramowe.

Odgrywanie scenek jest metodą wywodzącą się z dramy i jest formą krótkiego, improwizowanego przedstawienia odgrywanego przez dzieci i przygotowywanego zazwyczaj z pomocą nauczyciela. Drama może pomóc dzieciom w zrozumieniu danej sytuacji i ułatwić wczucie się w położenie bohaterów scenki np. zrozumieć odczucia dziecka, które jest „ kozłem ofiarnym” w grupie.

·        Praca w parach.

Podział grupy na pary lub mniejsze grupy może dać dzieciom więcej okazji do aktywnego udziału w zajęciach. Pary lub grupy mogą wymyślić wiele pomysłów w krótkim czasie lub pomóc dzieciom w zrozumieniu pojęć abstrakcyjnych w oparciu o własne doświadczenia.

·        Odmiana burzy mózgów polegająca głównie na zadawaniu pytań w formie quizu- możemy ją zastosować na podsumowanie zajęcia dotyczącego praw dziecka.

·        Rysowanie lub inna forma ekspresji plastycznej.

Rysowanie jako metoda pracy przydatna w realizacji problematyki praw dziecka może być stosowana w celu rozwinięcia takich umiejętności jak:

współpraca w zespole, poznanie odczuć, reakcji czy potrzeb innych..

·        Opowiadania, bajki lub historyjki z całego świata.

Opowiadania i bajki z różnych krajów inspirują, poszerzają zasób słów i wiedzę dzieci na temat warunków życia w różnych krajach. Pozwalają również dostrzec różnice i podobieństwa między ludźmi. Przykładów bajek i opowiadań pochodzących z różnych krajów jest bardzo wiele. Pomagają zrozumieć m.in. takie pojęcia jak sprawiedliwość, zaufanie, tolerancja. Baśnie i bajki ( np. Andersena czy braci Grimm) opowiadające o cierpieniu dzieci mogą być bardzo przydatne przy omawianiu tematów dotyczących praw dziecka.

              Przedszkole powinno wychowywać dzieci ku dobru, czyli tak, aby w przyszłości umiały kochać, szanować, powstrzymywać się od krzywdzenia tych, którzy znajdują się w ich otoczeniu. Tak, żeby również musiały zadbać o siebie. Oznacza to umiejętność pogodzenia własnego rozwoju, własnych interesów, własnego zdrowia i szczęścia z interesami i szczęściem innych.

              Dzieci uczą się zarówno przez modelowanie i naśladowanie, jak i wyciąganie wniosków i własnych błędów. Nauka tak złożonych umiejętności zajmuje dużo czas, jest procesem, który w przedszkolu się zaczyna, ale bynajmniej nie kończy.

Zadaniem przedszkola jest stworzenie takich warunków, aby dzieci mogły doświadczyć tego co dobre i co służy rozwojowi ich samych oraz innych ludzi. Aby nabyły, w takim stopniu w jakim potrafią i są gotowe, umiejętności potrzebne w życiu społecznym.

Celem nauczycieli jest:

·        przekazanie dzieciom szacunku dla prawa

·        wykształcenie u dzieci kompetencji w tworzeniu prawa oraz poczucia siły i sprawności

·        wykształcenie u dzieci wiary, że poradzą sobie godnie z coraz bardziej komplikującym się światem społecznym.

Wypełniając zadanie, jakim jest stwarzanie warunków do nabywania kompetencji społecznych, kierujemy się następującymi zasadami:

·        organizujemy otoczenie dziecka tak, aby mogło poruszać się w nim swobodnie; dzieci mają wiele wolności i dużą swobodę wyboru

·        dbamy o to, żeby dzieci znały swoje prawa

·        podstawowe normy są bardzo jasne, przekraczanie ich jest niedopuszczalne; norm ustalonych przez dorosłych jest bardzo niewiele

·        unikamy szukania winnych, traktując konflikty między dziećmi jako problem do rozwiązania

·        zamiast kar, dzieci ponoszą konsekwencje wcześniej wspólnie ustalone

·        pozostałe zasady ustalają dzieci, same lub wraz z nauczycielami

W przedszkolu działalność, mająca na celu promowanie praw dziecka wśród przedszkolaków przebiega w dwóch kierunkach:

- bezpośrednio – poprzez tworzenie odpowiedniej atmosfery w placówce, szukanie nowych form i metod pracy,

- pośrednio – poprzez prowadzenie polityki społecznej ukierunkowanej na pomoc dziecku i rodzinie, skierowanej do osób najbardziej potrzebujących, oraz gromadzenie dokumentów i literatury, poruszającej temat praw dziecka.

A przede wszystkim każde przedszkole pracuje tak, aby wypełniać realizację prawa dziecka do rozwijania własnych możliwości.

         Zadaniem nauczycieli jest wykorzystywanie każdej sytuacji do przekazywania wartości estetycznych i moralnych.

         Ważne jest, by wyposażyć dziecko we właściwy system wartości i tym samym dobrze przygotować do aktywnego uczestnictwa we wszystkich dziedzinach życia, współdziałania ze środowiskiem społecznym, kreatywności i samodzielności, a także odgrywania ról społecznych. Wychowanek zaś, pod czujnym okiem nauczyciela, będzie rozwijał w sobie zdolności rozpoznawania tych wartości, rozróżniania tego co dobre, a co złe.

Owocem naszej pracy z dzieckiem będzie jego postawa względem siebie samego, drugiego człowieka, regionu, państwa. Praca ta stanowi punkt wyjścia do umiejscowienia dziecka w określonym systemie wartości.

         Nauczyciel jest tym ogniwem, które buduje właściwe relacje ze środowiskiem dziecka, stanowi wzór osobowościowy, wykorzystuje różne sytuacje do dokonywania przez dziecko wyborów i odpowiedzialności za ich konsekwencje, jest przewodnikiem po świecie baśni, pomaga dokonywać oceny zachowań i zjawisk i wyciągać wnioski. Jest autorytetem, opiekunem, mistrzem.

Budując system wartości głównie opieramy się na wartościach uniwersalnych: dobro, prawda, piękno, miłość, wolność od lęku, odwaga cywilna, indywidualność, uczciwość, sprawiedliwość, lojalność, zaufanie, empatia, tolerancja. Wartości te stanowią podstawę do kształtowania pożądanych cech w różnorodnych aspektach:

- etyczno-moralnym – rozumianym jako kanon postaw etycznych, moralnych, światopoglądowych z uwzględnieniem zasad podmiotowości i indywidualności,

- osobowościowym – przejawiającym się w postawach pracowitości, samodzielności, trosce o własny rozwój oraz zdrowie psychiczne i fizyczne,

- społecznym – kształtującym właściwe postawy obywatelskie i patriotyczne w odniesieniu do rodziny, najbliższego otoczenia, regionu, państwa.

Działania, jakie podejmuje przedszkole, to tworzenie i przeżywanie tych wartości.

Przyjęty w przedszkolu system wartości powinien znaleźć odzwierciedlenie w programie rozwoju placówki, a wizja i misja przedszkola mają wskazywać obraz wychowanka, którego chcemy wykreować.

 

 

 

 Opracowała: B Kłobuch